Chwilio am dir ar gyfer garddwriaeth adfywiol ar raddfa fach?

DATGANIAD I’R WASG, 18 Mai 2022

Mae cymdeithas budd cymunedol newydd yn Ne Cymru yn awyddus i baru tyfwyr â thirfeddianwyr fel rhan o brosiect uchelgeisiol sy’n ceisio creu rhwydwaith o 1200 erw o dir arddwriaeth adfywiol fodern ar draws Sir Fynwy a Bannau Brycheiniog.

Lansiwyd Our Food 1200 ar 30 Mawrth eleni trwy alw ar ffermwyr a thirfeddianwyr ar draws y rhanbarth i ystyried prydlesu darnau bach o dir ar gyfer ffrwythau a llysiau a dyfir mewn ffordd adfywiol. Derbyniodd y grŵp 20 cynnig tir rhyfeddol yn ystod yr wythnos gyntaf, ac ers hynny mae’r cyfarwyddwyr wedi bod yn brysur yn trefnu ymweliadau safle i asesu eu potensial.

Nawr, ar ôl cwblhau’r proffiliau tir cyntaf, mae cyd-reolwr prosiect Duncan Fisher yn dweud bod y grŵp yn gobeithio eu paru â thyfwyr adfywiol profiadol. “Mae crynodebau o’r tri phroffil cyntaf bellach ar gael, ac mae mwy ar y gweill, gyda chyfleoedd yn amrywio o dyfu madarch i ffrwythau meddal, cyfle i adfer gwinllan, a dwy erw ar y ffin rhwng Swydd Henffordd a Mynwy, i’w rhedeg ar system gylchdroi tebyg i ardd farchnad hynod gynhyrchiol Hotchpotch Organics yn Swydd Gaerwrangon.”

Ond er y gall unrhyw un weld y crynodebau, dim ond i geiswyr tir sy’n cofrestru gyda’r grŵp y bydd gwybodaeth bellach ar gael. Mae’r broses yn rhad ac am ddim ac yn syml, meddai Duncan: “Yn syml, mae angen i geiswyr tir gysylltu â ni. Ond os ydyn nhw eisiau gwybod mwy am gynnig tir penodol, bydd angen iddyn nhw ddarparu rhywfaint o wybodaeth ychwanegol, gan gynnwys eu sgiliau a’u profiad, er mwyn inni ei rhannu gyda’r tirfeddianwyr.

“Trwy hyn gallwn ddarparu byffer ar gyfer y tirfeddianwyr, a sicrhau eu bod yn delio ag ymgeiswyr difrifol yn unig,” eglura Duncan. “Ond mae cofrestru yn dda i geiswyr tir hefyd, gan ei fod yn golygu mai nhw fydd y cyntaf i glywed am gyfleoedd newydd wrth iddynt ddod i’r golwg.”

Dim ond rhan o’r prosiect yw paru tyfwyr â chyfleoedd tir. “Rydym yn deall nad tir yw’r unig beth sydd ei angen ar dyfwyr,” meddai Duncan, “felly yn ogystal â helpu gyda chontractau prydles a mynediad at gyllid busnes, rydym yn sefydlu “cynghrair tyfwyr” leol, i annog cydweithrediad a chefnogaeth. Mae hyn yn cysylltu newydd-ddyfodiaid â thyfwyr presennol yn ein rhwydwaith, gan roi mynediad iddynt at bob math o help a chyngor ymarferol. Ac yn y cefndir, rydym yn gweithio’n galed i adeiladu cadwyni cyflenwi lleol, ehangu marchnadoedd lleol ac, yn hollbwysig, mynd i’r afael â’r angen dybryd am dai fforddiadwy ar y safle.

“Rydyn ni’n gwybod bod y rhan fwyaf o geiswyr tir yn breuddwydio am berchen ar eu tir eu hunain,” meddai Duncan. “Ond gyda phrisiau tir drwy’r to ar hyn o bryd, mae’n obaith cynyddol bell. Mae prydlesu yn cynnig ffordd lawer mwy fforddiadwy i dyfwyr ar raddfa fach fynd ar y tir a dechrau eu busnes eu hunain. Mae’r grŵp yn gweld eu rôl fel trefnydd paru ar y cam hwn o’r prosiect, gyda threfniadau prydles yn cael eu cytuno’n unigol rhwng tirfeddianwyr a thyfwyr. Ond mae yna weledigaeth ehangach, gydag Ein Bwyd 1200 yn anelu at roi garddwriaeth wrth galon economi fwyd leol newydd, yn seiliedig ar gadwyni cyflenwi byr, gwydn sy’n golygu fod tyfwyr yn cadw unrhyw elw ac yn sicrhau bargen deg i bawb.

“Dros y 10 mlynedd nesaf ein nod yw dod o hyd i gyfanswm o 1200 erw ar gyfer garddwriaeth ar raddfa fach,” meddai Duncan. “Dyna faint o dir y byddai ei angen arnom i gynhyrchu digon o ffrwythau a llysiau tymhorol ar gyfer pob cartref yn y rhanbarth. Gyda garddwriaeth ar y raddfa honno, gallem hefyd ddechrau gwasanaethu trefi a dinasoedd cyfagos, a chynnig dewis amgen gwirioneddol ar gyfer caffael lleol – nid yn unig ar gyfer bwytai a chaffis, ond ar gyfer ysbytai ac ysgolion lleol hefyd: dyna pryd y mae pethau’n mynd yn gyffrous iawn.

“Ond i gyrraedd y nod hwnnw mae angen tyfwyr adfywiol difrifol. Mae’r math hwn o ffermio yn llafurddwys ac mae angen tua un person yr erw, sy’n golygu 1200 o bobl. Rydyn ni’n gwybod bod digon o ddarpar dyfwyr sy’n chwilio am dir: gobeithio y gallwn eu helpu i ddod o hyd i’w cyfle delfrydol.”